• Week van de Teek: vaccinaties

Week van de Teek: vaccinaties

Leestijd
4 minuten
Tot nu toe gelezen

Week van de Teek: vaccinaties

wo, 04/18/2018 - 18:08

teekTekenziektes kunnen verstrekkende gevolgen hebben bij de hond en zelfs tot de dood leiden. En honden hebben een relatief hoog risico op tekenziektes omdat ze ook gemakkelijker ten prooi vallen aan teken; ze hebben vanwege hun grootte, vacht en levensstijl zo’n 50 tot 100 keer meer kans op een tekenbeet dan de mens. Daarom is preventie erg belangrijk. Maar hoe doen we dit het best, en wat is het nut van de verkrijgbare vaccinaties?

Een manier om een hond te beschermen tegen een ziekte is door hem in te enten. Met de vaccinatie wordt een verzwakte vorm van de ziekteverwekker in het lichaam van de hond gespoten zodat het immuunsysteem antilichamen aanmaakt en zich als het ware kan voorbereiden op deze ziekte. Mocht de hond daarna in aanraking komen met de ziekte, dan is het immuunsysteem voldoende voorbereid om de ziekteverwekker op te ruimen voordat de hond er ziek van wordt.

Ziekte van Lyme 
Honden kunnen gevaccineerd worden tegen de ziekte van Lyme. De vaccinatie mag gegeven worden aan pups vanaf 12 weken maar niet aan drachtige of zogende honden.
Het Lyme-vaccin is een vaccinatie die geboosterd moet worden. Dit houdt in dat de hond die deze vaccinatie voor het eerst krijgt, een herhalingsenting moet krijgen drie weken na de eerste. Daarna is het vaccin een jaar werkzaam voor hij herhaald moet worden.
De Lyme vaccinatie roept soms vragen op bij hondeneigenaren. Hoe is de werkzaamheid, en waarom is er geen Lyme vaccin voor mensen?
Op dit moment kunnen alleen honden gevaccineerd worden tegen Lyme. Het vaccin is getest onder laboratoriumomstandigheden. Hierbij werden zowel gevaccineerde als ongevaccineerde honden blootgesteld aan teken die uit een gebied kwamen waar de borrelia bacterie vaak voorkomt, de bacterie die Lyme veroorzaakt. Bij de ongevaccineerde honden kon na een periode Lyme worden gevonden in het lichaam terwijl dit bij de gevaccineerde honden niet het geval was.
Toch zijn er geen duidelijke cijfers over de betrouwbaarheid van deze bescherming en is niet gekeken naar de werkzaamheid tegen klinische ziekte. Dit is een belangrijk detail, want in sommige gebieden van de wereld waar Lyme veel voorkomt is soms de gehele hondenpopulatie besmet met de borrelia bacterie terwijl het merendeel nooit ziekteverschijnselen vertonen. Dit is dan ook een vaak voorkomend twijfelpunt bij de overweging voor dit vaccin.
Volgens onderzoek van de University of Pennsylvania worden 95% van de honden die de borrelia bacterie bij zich dragen nooit ziek. Dit hebben ze te danken aan hun eigen immuunsysteem dat de ziekteverwekker weet te onderdrukken. Een goed functionerend immuunsysteem is daarom ook een sterk wapen tegen Lyme bij honden.
Door te vaccineren wordt er extra beroep gedaan op het immuunsysteem. Dit kan positief uitpakken en extra bescherming bieden, maar ook gezien worden als extra belasting voor het immuunsysteem waardoor het minder bestand wordt tegen de ziekte. Het Lyme vaccin voor honden is daarmee een lastige overweging die voor elke individu moet worden afgewogen. Of het vaccin de moeite waard is, is afhankelijk van veel factoren. De leefomgeving en levensstijl van de hond en daarmee het risico op tekenbeten, de leeftijd en ook de algehele gezondheid.
Het wordt afgeraden om het vaccin toe te dienen aan honden die op dat moment niet gezond tonen. Een dier dat koorts heeft, een andere ziekte onder de leden of zelfs Lyme heeft zou niet gevaccineerd moeten worden.

Er is overigens in het verleden ook een Lyme vaccin geweest voor mensen. In 1998 werd het vaccin “LYMErix” op de markt gebracht dat drie keer gegeven moest worden en daarna voor 78% bescherming gaf tegen de borrelia bacterie. In de jaren nadat het vaccin op de markt kwam stroomden de meldingen over bijwerkingen echter binnen. Meer dan gemiddeld werd gemeld dat mensen na het vaccin (chronische) artritis hadden ontwikkeld. Dit was opvallend, want één van de uitingsvormen van Lyme is chronische artritis, hierdoor wordt de ziekte ook wel Lyme-artritis genoemd.
Hoewel de meldingen over bijwerkingen nooit een duidelijk beeld hebben gegeven over het risico op artritis na de vaccinatie, werd het breed uitgemeten in de media en volgden er rechtszaken tegen de fabrikant. Behalve de benarde positie van de fabrikant vanwege de meldingen daalde ook de vraag naar het vaccin drastisch. Hoewel gedegen onderzoek tot op de dag van vandaag ontbreekt, besloot de fabrikant vanwege de tegenvallende vraag naar het vaccin in 2002 LYMErix van de markt te halen.

Babesiose 
Ook tegen Babesiose bestaat een vaccin, maar ook deze is controversieel.
Babesiose wordt veroorzaakt door een parasiet die bestaat in zo’n honderd verschillende soorten. Allen kunnen ze Babesiose overbrengen op verschillende diersoorten waaronder honden en mensen. Teken zijn een belangrijke tussengastheer voor deze ziekteverwekker. Het feit dat er zo veel verschillende soorten zijn maakt dat het vaccin tegen Babesiose geen volledige bescherming kan garanderen. De enting bevat een verzwakte vorm van één stam van Babesiose: de Babesia Canis Villeurbanne.
De bijsluiter vermeldt dat vaccinatie is bedoeld “ter vermindering van de ernst van ziekteverschijnselen, veroorzaakt door Babesia canis” en dus niet het voorkómen van de ziekte. Honden vanaf 5 maanden mogen geënt worden met deze entstof, die vervolgens gedurende 3 weken werkzaam is. Drachtige en zogende teven mogen deze vaccinatie niet krijgen en het mag niet gecombineerd worden met ander vaccinaties, hier moet minimaal 3 weken tussen zitten. Vanwege de korte en beperkte werkzaamheden van dit vaccin wordt er meestal voor gekozen voor andere manieren om Babesiose te voorkomen, zoals tekenwerende middelen. De enting wordt in sommige gevallen toegediend aan honden die voor korte tijd in een gebied zullen verblijven waar de kans op een Babesiose-besmetting groot is zoals Zuid-Europa.

Ehrlichiose en Anaplasmose 
Voor deze twee tekenziekten geldt helaas dat er tot de dag van vandaag geen vaccin tegen is ontwikkeld. Een aantal jaar geleden werd gewerkt aan een project dat uiteindelijk de basis kan vormen voor een vaccin tegen Ehrlichiose. Een specifieke stam van de Ehrlichia Canis, de ziekteverwekker die Ehrlichiose veroorzaakt, werd gevonden als mogelijkheid om te gebruiken voor een vaccin. Er is toen op kleine schaal onderzoek gedaan naar de werkzaamheid hiervan.
Twaalf honden werden hiervoor besmet met Ehrlichiose waarvan vier ongevaccineerd en acht gevaccineerd met het potentiële nieuwe product. Alle vier ongevaccineerde honden werden ziek. Van de acht gevaccineerde honden ontwikkelden slechts drie een korte periode van koorts die vanzelf voorbij ging. Dit was echter slechts een eerste stap in de richting van een commercieel vaccin. Sindsdien is er nog geen doorbraak geweest waardoor vaccineren tegen Ehrlichiose tot op heden niet mogelijk is.
Ditzelfde geldt voor Anaplasmose.

Tekenencefalitis TBE
Tekenencefalitis TBE is gelukkig nog steeds een zeer zeldzame infectie. Er is dan ook geen vaccinatie op de markt die de hond hier tegen kan beschermen. Ook van TBE is bekend dat lang niet alle honden die het virus bij zich dragen ook daadwerkelijk ziek worden. De meerderheid van de dragers ontwikkelt nooit symptomen. Wel lijkt het gebied waar TBE voorkomt zich uit te breiden. Op dit moment is dat een grotere zorg voor mensen, die kwetsbaarder lijken voor het TBE virus dan honden.
Voor mensen is er wel een vaccinatie op de markt die voor 95% bescherming biedt tegen de ziekte. Men kan zelf kiezen voor deze vaccinatie, bijvoorbeeld als iemand naar een gebied gaat waar TBE vaak voorkomt. Dit is voornamelijk Rusland en delen van Centraal-Azië, maar ook dichterbij is TBE geconstateerd: Duitsland, Oostenrijk, Zweden en in delen van Nederland: de Sallandse Heuvelrug en de Utrechtse Heuvelrug. Ook voor TBE bij honden geldt nu dat tekenwerende middelen de beste optie zijn voor preventie.

Morgen meer over fabeltjes rondom teken.

dossier