Oudste fokkers al 8500 jaar geleden actief
Honden fokken, is het iets van de laatste paar honderd jaar dat we gericht bezig zijn om honden zo te "manipuleren" dat ze bijzonder goed worden in een bepaalde taak? Nee, meent Vladimir Pitulko, een archeoloog die opgravingen verricht op het Siberische eiland Zhokov
Het eiland ligt in de Oostsiberische zee, ongeveer 500 kilometer boven wat we nu het Russische vasteland noemen. Een ijzig koud en onherbergzaam gebied boven de poolcirkel. De jager-verzamelaars die er duizenden jaren geleden woonden joegen er -zonder vuurwapens, op ijsberen. Maar ze deden meer, zo concludeert Pitulko aan de hand van gevonden voorwerpen. Ze fokten honden met een bepaald doel, namelijk het voortrekken van sledes. En daarmee zijn ze de eerste mensen in de geschiedenis die daadwerkelijk bezig waren met een fokprogramma. Pitulko vond tenminste dertien nederzettingen van jager-verzamelaars die er rond 8500 jaar geleden hebben geleefd. Ook werden ijsbeerschedels gevonden die duidelijk sporen van jacht en consumptie vertoonden. Overigens was het Arctische gebied al zeker 45.000 jaar bewoond, maar rond de periode van deze opgravingen heerste er een mild klimaat, veel warmer dan het huidige.
Zhokov was vroeger geen eiland, maar verbonden met Siberië. Behalve ijsberen leefden er duizenden rendieren op de eindeloze vlaktes. De jagers moest honderden kilometers over die vlaktes trekken op zoek naar de kuddes, en hadden dus vervoer nodig. Sledehonden waren -met wat aanpassingen- voorhanden.
Geen wolven
Pitulko had al eerder schedels gevonden bij de opgravingen die sterk leken op hondenschedels, maar nu heeft de onderzoeker ook de verschillende gevonden schedel zo onderzocht dat er daadwerkelijk een soort van afbeelding bij komt, hoe zagen de dieren er uit. In ieder geval anders dan de wolvenschedels welke ook gevonden zijn. De plek van de snuit ten opzichte van de lengte van de schedel en de lengte van het cranium ten opzichte van de schedel waren duidelijk anders. Echte honden dus, al leek een van de schedels nog wel op een hond-wolf-hybride. " They bred sled dogs and made sophisticated sleds. Alexei Kasparov and I have studied the dogs' osseal remains, which lead us to assume that these were actually draught dogs close to present-day Siberian Huskies in looks and weight, which is the principal factor in determining thermoregulation, hardiness and working ability. Their weight stays in the 23-27 kg bracket and doesn't usually exceed 27 kg. The Zhokhov people possessed just such dogs along with large hounds — probably for bear hunting."
Met behulp van de gevonden skeletten kon Pitulko ook de rest van het lichaam herleiden. Zo bleken de dieren tussen de 23 en 27 kilo te moeten hebben gewogen, een ideaal gewicht voor sledehonden, die als ze zwaarder zouden zijn te snel zouden oververhitten. De hybride was zwaarder, rond de 29, en zou hel goed gebruikt kunnen zijn als jachthond, voor de ijsberenjacht. Maar, zo meent Pitulko, juist de kleinere honden zagen eruit alsof ze echt voor het trekdoel waren gefokt. En daarmee zijn de jager-verzamelaars van Zhokov de oudste bekende fokkers. In het Midden Oosten duiken de eerste fokkers op rond 7000 jaar geleden, maar dan als fokkers van herdershonden.
Warmer
De vondst van Pitulko geeft ook weer wat inzicht in de vraag waarom mensen honden gingen domesticeren. Rond deze tijd, 15.000 jaar geleden, kwam er een einde aan de ijstijd. De aarde werd warmer, en allerlei diersoorten gingen rondtrekken. De mammoet begon uit te sterven en kleinere diersoorten, met een bredere trekratio, moesten worden bejaagd en gevolgd. Honden konden daarbij hepen zowel in de jacht als bij het opsporen van de kuddes. Eerder waren honden nooit praktisch geweest, en in die harde overlevingstijden was het zo dat wat niet handig was, niet gebruikt werd.
En alhoewel deze honden er alles van weg hebben om gefokt te zijn als sledehond, is het ook goed mogelijk dat al eerder, tijdens de koudere periodes, honden werden ingezet voor de jacht. Volgens onderzoeker Shipman zou de domesticatie van de hond er mede toe geleid hebben dat de Mammoet uitstierf. Hij vond bewijzen van jacht op mammoeten waarbij mensen honden gebruikt hebben om de wolharige dieren op te jagen naar verzamelplaatsen, waar ze met bijlen en speren werden gedood. Ook zin er steeds meer aanwijzingen dat de hond niet op één specifieke plaats van "wolf (canis lupus") tot "hond ("canis familiaris of canis variabilis") werd, maar op vijf plaatsen of meer, van Alaska tot het Verre Oosten.
Desondanks blijft het beeld dat er al zeker 8000 jaar gefokt wordt op functie een mooie uitdaging, ook voor de hedendaagse fokker, om honden vooral "fit for function" te houden, en niet alleen op esthetische waarde.
Er is nog een soort van nakomeling van deze oude, Siberische honden in de wereld, de Yakoutische Laika, ook wel Russisch-siberische Laika genaamd. Sinds 2011 erkend door de FCI. In Nederland een zeldzaamheid, met hooguit enkele tientallen, in Frankrijk zijn er wat meer fokkers van dit ras, alhoewel je ze ook in Frankrijk nooit op shows ziet.
De Yakoutische Laika werd oorspronkelijk gefokt door de Yakuts of Jakoeten. De Jakoeten vallen onder te verdelen in een Noordelijke en een Zuidelijke tak. De Noordelijke Jakoeten waren van oorsprong vooral jagers, vissers en rendierherders, terwijl de Zuidelijke Jakoeten vooral vee en paarden hoeden. Beide groepen leefden in een vorm van joerten en leidden een seminomadisch (pastoraal) bestaan, met jaarlijkse migratie van winterkampen naar zomerkampen. Ze leven vooral in het noorden van Siberië, alhoewel ze onder de Turkse volkeren vallen.
Sakha Yta
De Yakoeten worden ook wel Sacha-mensen genoemd, naar de provincie waarin ze leven, de Sacha-provincie. De naam "Yakut-dog" komt uit de Sacha of Sakha-taal, namelijk Sakha Yta.
Het is een veelzijdige hond met uitstekend geur, gehoor en zicht, een sterke jachtdrift en groot uithoudingsvermogen.Ze zijn agressief tegen roofdieren en zacht tegen de mens. Ze zijn multifunctioneel, hebben een uitstekend. Ze zijn onvermoeibaar. Tegelijkertijd hebben ze een aardig karakter en zijn ze zeer trouw aan mensen Ze hebben de neiging om in kleine groepen te werken en kunnen de hele dag doorwerken, van dageraad tot zonsondergang. De populariteit van dit ras begon bekend te worden door de komst van Russische handelaren naar het Arctische gebied. Handelaren wilden poolvossenvachten en mammoetoverblijfselen.
De oorsprong van het ras is nog steeds niet bekend, maar door de moeilijke toegang tot land en extreme natuurlijke omstandigheden hebben Yakutian Laikas als primitieve inheemse rassen geleefd; Vermenging met andere rassen was vreemd. De eerste wetenschappelijke beschrijvingen van dit ras is in de late 18e eeuw.
Met dank aan Ton Popelier voor de hoofdfoto en research
bron
Vladimir Pitulko: the Arctic was and remains an archaeologic enigma
Archaeological dogs from the Early Holocene Zhokhov site in the Eastern Siberia…