Dit zijn de beste middelen tegen teken!
Elk jaar weer kampen onze honden met teken. Het aantal teken neemt steeds toe en het risico op ziektes die ze bij zich dragen ook. Tekenbestrijding is dan ook geen luxe meer, maar een noodzaak. Hondeneigenaren stellen geregeld de vraag: welk middel kan ik het best gebruiken tegen teken? Hier is helaas geen eenduidig antwoord op te geven.
Er zijn tal van middelen op de markt tegen teken. Elk middel heeft zijn voor- en nadelen en behalve de effectiviteit is het ook verstandig om rekening te houden met het effect op de gezondheid van de hond en de manier waarop een middel werkt. De reguliere producten tegen teken kunnen gezien worden als bestrijdingsmiddelen die werkzame stoffen bevatten. De werking van deze producten is getest voordat het product op de markt kwam, maar bij een werking komt ook altijd een risico op bijwerkingen. Deze kunnen variëren van mild tot zeer ernstig en ook het risico er op kan erg uiteen lopen, maar zijn belangrijk om mee te nemen in de overweging. Ook andere gezinsleden en huisdieren kunnen kwetsbaar zijn voor reacties op deze middelen. Bijwerkingen zijn niet voorbehouden tot slechts enkele middelen maar kunnen altijd optreden, ook bij producten op natuurlijke basis. Natuurlijk is namelijk niet perse synoniem aan veilig of zachtaardig. Om het risico tot een minimum te beperken is het belangrijk om de werking van de verschillende producten goed te kennen. Wij zetten de meest gebruikte reguliere producten voor je op een rij!
Pipetten met permethrine en imidacloprid
De werkzame stoffen die het meest worden gebruikt bij de tekenbestrijding voor honden zijn permethrine en imidacloprid. Een combinatie van deze twee vind je bijvoorbeeld in pipetten van Advantix. Door eens per 3-4 weken een pipet tussen de schouderbladen van de hond te druppelen is deze voorzien van een gedegen bescherming tegen teken, vlooien, luizen, muggen en (zand)vliegen. Imidacloprid en permethrine hebben een dubbele functie; ze zijn zowel tekenwerend als tekendodend. Dit is erg belangrijk, het doodt niet alleen teken die zich vastbijten in de hond maar voorkomt ook dat teken op de hond terecht komen. De bescherming tegen andere parasieten - waaronder zandvliegen- maakt dit middel een aanrader voor wie met de hond zal reizen naar een gebied rond de middellandse zee. Deze regio is berucht om de aanwezigheid van zandvliegen, die de chronische en potentieel dodelijke ziekte leishmaniose kunnen overbrengen. Als nadeel van deze pipetten kan benoemd worden dat de werkzaamheid maar kort is. Voor een goede bescherming moet iedere 3-4 weken een pipet worden toegediend. Ook is het niet verstandig om honden te wassen of laten zwemmen als ze zijn behandeld met een pipet. Dit vermindert de werking, maar is bovendien schadelijk voor waterdieren. Voor katteneigenaren geldt een extra waarschuwing: katten reageren vele malen heftiger op de werkzame stof permethrine dan honden en kunnen hieraan overlijden! Ook kunnen honden last krijgen van neurologische problemen als ze de vloeistof uit de pipet per ongeluk binnen krijgen. Dit kan gebeuren tijdens het spelen met elkaar of het likken van de hand vlak nadat de pipet is toegediend. De pipetten van Advantix mogen worden gebruikt op pups vanaf de leeftijd van 7 weken.
Tekenbanden
Waar pipetten elke 3-4 weken herhaald moeten worden, biedt een tekenband uitkomst voor een heel seizoen. De meest bekende zijn de band van Seresto, met als werkzame stoffen imidacloprid en flumethrine, en die van Scalibor, met als werkzame stof deltamethrin. De banden worden goed aansluitend (met twee vingers ruimte tot de huid) om de nek van de hond gedragen en beschermen op die manier gedurende 5-6 maanden tegen teken, muggen en zandvliegen. Deltamethrin, een stof die ook wordt gebruikt bij de bescherming tegen malaria, wordt niet door het lichaam opgenomen maar legt een beschermlaag over de gehele huid van de hond. Bij contact met de huid zullen teken binnen korte tijd sterven en kunnen zich zodoende niet vastbijten. Uit onderzoek is gebleken dat de werkzaamheid niet vermindert na regelmatig wassen of zwemmen, wat deze band geschikt maakt voor honden die graag het water opzoeken. Wel wordt aangeraden om de eerste vijf dagen na het omdoen van de band de hond uit het water te houden om de optimale werking te bereiken. Omdat deltamethrin wel schadelijk is voor waterdieren, wordt aangeraden om de band tijdelijk te verwijderen als de hond gaat zwemmen. Drachtige en zogende teven kunnen volgens de bijsluiter veilig een Scalibor band dragen, net als pups vanaf 7 weken. Ook de stof deltamethrin is giftig voor katten, wat de Scalibor band wat minder geschikt maakt voor huishoudens met katten. Bij honden kunnen bijwerkingen ontstaan zoals huidirritaties. Deze zijn echter eenvoudig te bestrijden door de band af te doen, dan is de werkzame stof binnen 48 uur volledig verdwenen. Wel wordt afgeraden om de band te gebruiken bij honden die op dat moment al huidirritaties of (oppervlakkige) verwondingen hebben. Ook is voorzichtigheid geboden voor honden die niet in goede gezondheid verkeren, al geldt dit vanzelfsprekend voor elk anti-tekenmiddel.
De band van Seresto werkt met de stoffen imidacloprid en flumethrine. De band werkt 7-8 maanden tegen vlooien en teken. Ook de Seresto band werkt zowel tekendodend als tekenwerend. Als bijwerkingen moet men alert zijn op huidirritaties, plaatselijk haarverlies of roodheid van de huid. Volgens de fabrikant gaan deze bijwerkingen gewoonlijk binnen 1-2 weken voorbij, ook als de hond de band blijft dragen. Een nadeel van de Seresto band is dat deze niet is getest op drachtige of zogende teven. Omdat deze gegevens ontbreken, wordt afgeraden om de Seresto band bij deze honden te gebruiken.
Scalibor tekenband
Waar pipetten elke 3-4 weken toegediend moeten worden, biedt een tekenband uitkomst voor een geheel seizoen. De band van Scalibor wordt goed aansluitend (met twee vingers ruimte tot de huid) om de nek van de hond gedragen en beschermt op die manier gedurende 5-6 maanden tegen teken, muggen en zandvliegen. De werkzame stof deltamethrin, welke ook wordt gebruikt bij de bescherming tegen malaria, wordt niet door het lichaam opgenomen maar legt een beschermlaag over de gehele huid van de hond. Bij contact met de huid zullen teken binnen korte tijd sterven en zodoende niet kunnen vastbijten in de gastheer. Uit onderzoek is gebleken dat de werkzaamheid niet verminderd na regelmatig wassen of zwemmen, wat deze band geschikt maakt voor honden die graag zwemmen. Wel wordt aangeraden om de eerste 5 dagen na het om doen van de band de hond uit het water te houden om de optimale werking te bereiken. De werkzame stof is schadelijk voor waterdieren waardoor wordt aangeraden de band tijdelijk te verwijderen als de hond gaat zwemmen. De band is geschikt voor drachtige en zogende teven en kan ook gebruikt worden bij pups vanaf 7 weken. Ook de werkzame stof deltamethrin kan giftig zijn voor katten wat het middel minder geschikt maakt voor huishoudens waar ook katten zijn. Bij honden kunnen bijwerkingen in de vorm van huidirritaties ontstaan. Echter kan de band eenvoudig verwijderd worden waarna de werkzame stof binnen 48 uur volledig verdwenen is en de bijwerkingen ook snel zullen verdwijnen. Aangeraden wordt om de band niet te gebruiken bij honden die op dat moment al huidirritaties of (oppervlakkige) verwondingen hebben. Ook is voorzichtigheid geboden voor honden die niet in goede gezondheid verkeren, al geldt dit vanzelfsprekend voor elk anti-tekenmiddel.
Pillen tegen teken?
Je hebt waarschijnlijk wel eens gehoord van pillen van Bravecto, Simparica of Nexgard. Sinds een aantal jaar is dit een nieuwe vorm van tekenbestrijding. In plaats van de al bekende middelen die de hond vanaf de buitenkant beschermden, zijn er nu ook pillen verkrijgbaar die deze functie van binnenuit vervullen. Dit heeft een aantal voordelen ten opzichte van pipetten en banden: andere gezinsleden komen niet in contact met de werkzame stof en de werking vermindert niet bij regelmatig wassen of zwemmen. De meest gebruikte pil tegen teken is van het merk Bravecto. Door de hond elke 8-12 weken een pil te voeren is hij beschermd tegen teken en vlooien. De pillen hebben een voor de hond aangename smaak waardoor toedienen meestal probleemloos gaat. Klinkt ideaal? Toch kleven er een aantal nadelen aan insecticide in pilvorm. De pil biedt alleen een tekendodende werking, wat betekent dat teken zich eerst moeten vastbijten in de hond voor ze in aanraking komen met de werkzame stof fluralaner. Zo’n 12 uur na aanhechting doet de fluralaner z’n werk en zal de teek bestreden worden. Hiermee wordt een tekenbeet op zich niet voorkomen en kan de overdracht van ziekteverwekkers ook niet worden uitgesloten. Een ander nadeel is dat de werking na inname van de pil niet ongedaan kan worden gemaakt in het geval van (ernstige) bijwerkingen of overdosering. De bijsluiter van Bravecto geeft als bijwerking aan dat honden last kunnen krijgen van diarree, kwijlen en een verminderde eetlust. Deze symptomen kwamen voor bij 1-10 op de 100 honden en wordt daarmee als vaak voorkomend benoemd. Daarnaast wordt er sinds Bravecto op de markt is gekomen in de praktijk met enige regelmaat melding gemaakt van mogelijke bijwerkingen die niet in de bijsluiter zijn opgenomen. Deze meldingen lopen uiteen van schade aan de nieren en lever tot epileptische aanvallen. Van de werkzame stof fluralaner is bekend dat het zich in het lichaam vooral opslaat in de lever, nieren vetweefsel en spierweefsel, waarmee een theorie is de stof zich hier opstapelt en voor problemen kan zorgen. Er loopt echter al lange tijd onderzoek naar deze meldingen door de European Medicines Agency (EMA). Tot op heden hebben zij deze theorie niet bevestigd. Wel besloot het agentschap in 2017 dat aan de bijsluiter van Bravecto moet worden toegevoegd dat Bravecto in zeer zeldzame gevallen krampen en toevallen kan veroorzaken. Een extra waarschuwing geldt voor honden die al bekend zijn met epileptische aanvallen. Ook de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit deed onderzoek naar de werkzame stof en kwam in 2018 met dezelfde waarschuwing naar buiten.
Een ander nadeel dat een pil heeft ten opzichte van een band of pipet is dat de werking niet te onderbreken is. Waar een hond na toediening van een pipet gewassen kan worden en een band eenvoudig verwijderd kan worden, werkt de pil gedurende enkele maanden door, inclusief werking en bijwerking. Voor Bravecto betekent dit op papier een werking van 12 weken, in de praktijk wordt vaak gemeld dat de werking langer is. Dat is prettig als het gaat om de tekendodende werking, maar nadelig in het geval van bijwerkingen. Inmiddels zijn er meerdere pillen op de markt die honden beschermen tegen vlooien en teken. Deze berusten allen op dezelfde groep werkzame stoffen, isoxazolines. Een ander product is Nexgard, met als werkzame stof axoflaner, net als fluralaner een isoxazoline. In tegenstelling tot Bravecto werkt Nexgard echter op papier slechts een maand. Een derde in deze rij is de pil van Simparica, op basis van sarolaner. Wederom uit de groep isoxazolines met een soortgelijke werking. Simparica werkt gedurende 5 weken.
Een natuurlijk alternatief?
Naast de groeiende markt voor reguliere tekenbestrijdingsmiddelen komt er ook steeds meer vraag naar natuurlijke middelen tegen teken. Het idee van het behandelen van een hond met insecticide stuit sommige hondeneigenaren tegen de borst. Ook zijn er honden die overmatig reageren op elke vorm van (chemische) bestrijding. Dan kan het een idee zijn om gebruik te maken van natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Wel moet benadrukt worden dat, hoewel een aantal van deze producten een tekenwerende werking hebben, ze vaak minder effectief zullen zijn dan de reguliere producten. In gebieden met veel teken is het mogelijk dat een natuurlijk middel niet afdoende zal werken. Of en hoe effectief deze natuurlijke middelen is ook sterk afhankelijk van de individu, voor sommige honden bieden ze helaas nagenoeg geen uitkomst. Ook doden deze middelen de teken meestal niet, ze zullen de hond alleen een minder aantrekkelijke gastheer maken voor teken. Het blijft dan ook belangrijk om als eigenaar zijnde de hond met regelmaat te controleren op teken(beten) zodat eventueel aanwezige teken zo snel mogelijk verwijderd kunnen worden. Ook moet worden opgemerkt dat natuurlijk niet synoniem staat aan ongevaarlijk. Ook natuurlijke middelen kunnen giftig zijn voor bepaalde diersoorten, soms al in heel kleine doseringen. Dus ook bij sommige van deze middelen zijn bijwerkingen niet uitgesloten. Een vaak gebruikt natuurlijk middel tegen teken is knoflook. Knoflook werkt door in de rode bloedcellen van een dier, waardoor een hond (of persoon) die knoflook heeft gegeten minder aantrekkelijk zal zijn voor teken. Dit is direct een goed voorbeeld dat natuurlijk niet gelijk staat aan ongevaarlijk. Knoflook bevat een tweetal stoffen die in hoge doseringen bij honden (en katten) kunnen leiden tot bloedarmoede. Thiosulfaat en N-propyl kunnen de rode bloedcellen beschadigen, maar dit gebeurt vooral in hoge doseringen en/of als er voor lange tijd achtereen knoflook wordt gegeven. Deze grens ligt op ongeveer 5 gram knoflook per kilo lichaamsgewicht per dag. Ook bij drachtige of zogende teven wordt knoflook afgeraden.
Etherische oliën
Veel natuurlijke middelen worden verwerkt in producten zoals druppelflacons, sprays, pipetten en tekenbanden. Deze producten zijn vaak op basis van etherische oliën zoals eucalyptus, lavendel, citronella en tea-tree. Door de hond regelmatig te behandelen met deze producten is hij voorzien van een tekenwerend werking. Ook voor etherische oliën geldt dat ze lang niet allemaal ongevaarlijk zijn. Vooral tea-tree, hoewel erg effectief, moet zeer matig gedoseerd worden. Inname van tea tree kan zorgen voor neurologische problemen zoals wankel lopen. Katten zijn nog gevoeliger voor tea tree en meerdere etherische oliën die verkrijgbaar zijn. Voor een huishouden met katten moet men dus nog voorzichtiger zijn! Voor het werk met deze oliën geldt dat men beter niet zelf kan experimenteren maar altijd advies vraagt van een expert.
EM-kralen tegen teken
De Effectieve Micro-organismen in de in het oog springende EM-kralen lijken de nieuwste trend op het gebied van natuurlijke tekenbestrijding. De kralen worden verweven in een halsband die de hond draagt. De theorie hierachter is dat de zorgvuldig gecombineerde effectieve micro-organismen de omgeving versterkt met een positieve werking. Een wetenschappelijke onderbouwing hiervoor ontbreekt echter. De grondlegger van de theorie achter, de Japanse Teruo Hagu, zelf wetenschapper, heeft in later onderzoek aangetoond dat de werking van de bacteriën sterk afhing van de omgeving waarin ze zich bevonden. De effectiviteit van de kralen is daarom erg onvoorspelbaar en is afhankelijk van het bacterieel milieu waarin de kralen zich bevinden; op de hond, maar ook op de plekken waar de hond zich bevindt.