De discussie laait dan ook op in het land, en op 17 oktober vindt er een verrassende wending plaats: het vaccineren van huisdieren komt plotseling ook onder een vergrootglas te liggen. Het AD meldt dat de politiek argwanend meekijkt naar het vaccinatiebeleid voor honden en katten in Nederland. Is dat terecht?

"Rabiës heb je zo te pakken"
Het AD laat viroloog Herman Egberink van de faculteit Utrecht aan het woord, die zich zorgen maakt over de vaccinatiegraad van huisdieren in Nederland. Hij vertelt dat zo’n 60% van de honden in ons land is gevaccineerd, en van de katten zelfs maar 25%. Hoe hij aan die cijfers komt is niet duidelijk.
Een van de risico’s die aan minder vaccineren gekoppeld worden is het opduiken van ziektes die voor mensen ook gevaarlijk zijn, met rabiës (hondsdolheid) als voorbeeld. Een verwarrende vergelijking, want hierbij hebben we het over twee verschillende zaken: het vaccinatieprogramma voor honden binnen Nederland bestaat uit een bescherming tegen ziektes die hier voor kunnen komen: distemper, hepatitis en parvo, de DHP-enting. De rabiës vaccinatie is alleen aan de orde voor honden die naar het buitenland reizen of vanuit het buitenland naar Nederland geïmporteerd worden.
Het AD meldt: “Rabiës heb je zo te pakken, bijvoorbeeld door gebeten, gekrabd of gelikt te worden door een besmette hond of kat.” Omdat Nederland al sinds 1991 (met een korte “pauze” van 6 maanden in 2012) de rabiës-vrij status heeft, hoort de rabiës vaccinatie niet bij het standaard vaccinatieschema voor Nederlandse honden en katten.

Al jaren rabiësvrije status
Die status is overigens niet gemakkelijk te verkrijgen, in 2012 werd het tijdelijk ingetrokken nadat er een met rabiës besmette hond werd gevonden in Amsterdam. De hond was (illegaal) geïmporteerd uit het buitenland. Sinds 2014 geldt er een aangescherpte regelgeving in de Europese Unie als het gaat om de bescherming tegen rabiës. In de meeste EU landen moeten honden en katten nu een geldige rabiës vaccinatie hebben voor ze de landsgrens over mogen. Dit geldt ook voor Nederland en onze buurlanden België en Duitsland. Ook honden die vanuit het buitenland naar Nederland komen moeten een geldige rabiësvaccinatie hebben. Juist omdat rabiës een gevaarlijke ziekte is die een risico kan vormen voor de volksgezondheid is controle op de rabiësvaccinatie bij landsgrenzen gebruikelijk. De rabiësvaccinatie is daarom een die, ook door critici, veelal als noodzakelijk wordt beschouwd. En een rabiësbesmetting in Nederland oplopen door een hond of kat is dus bepaald niet zo eenvoudig als het artikel doet voorkomen.

Meetmoment
Het is niet gelogen dat er in de kynologie steeds kritischer gedacht wordt over het vaccinatieschema voor honden. Maar de vergelijking met de “anti-vaxxers” gaat bepaald niet op, omdat de beweegredenen anders zijn.
Voor honden gold lange tijd een vrij streng vaccinatiebeleid. Vroeger kreeg elke hond jaarlijks de DHP-vaccinatie, tot wetenschappers en fabrikanten er achter kwamen dat de vaccins langer bescherming bieden dan dat ene jaar. Tegenwoordig wordt het DHP-vaccin voor drie jaar afgetekend, maar zijn er ook al weer bewijzen dat het vaccin vaak na die drie jaar nog steeds werkzaam is. Hoe lang na die drie jaar de hond beschermd is, verschilt erg per individu. Dit is af te lezen door de antistoffen bij een hond te meten. Dit kan met een titerbepaling, en dat aflezen gebeurt steeds vaker voor het DHP-vaccin. Met een druppeltje bloed en een teststrip kan een dierenarts in mum van tijd aflezen hoe veel antistoffen een hond nog heeft tegen de drie ziektes. De ervaring met dit soort tests stelt dierenartsen in staat om in te schatten hoe lang een hond nog profijt heeft van het aantal antistoffen dat op dat moment gemeten wordt. Gebaseerd op die uitslag wordt het volgende meetmoment bepaald of wordt de hond direct gevaccineerd.

Titerbepaling
Het titeren van honden (en katten) is erg in opkomst bij huisdierbezitters. Het voornaamste doel van deze test is om bewuster om te gaan met het moment van vaccineren en dus heel duidelijk niet omdat mensen tegen vaccineren zijn. De wetenschap heeft namelijk ook aangetoond dat wanneer een hond nog (ruim) voldoende antistoffen tegen een ziekte heeft, een volgende vaccinatie niets toevoegt. Er worden op dat moment niet nog meer antistoffen aangemaakt waardoor de bescherming verlengd wordt. In plaats daarvan is het effect eigenlijk 0, behalve dat het lichaam aan het werk wordt gezet om de vaccinatie te verwerken.
En zoals viroloog Egberink aan het AD meldt gaat dit vaak goed, maar is er altijd een klein risico op (extreme) bijwerkingen. Hondeneigenaren kiezen er daarom steeds vaker voor om op maat te vaccineren. In plaats van standaard na drie jaar de vaccinatie te laten zetten, krijgen steeds meer dierenartsen de vraag of ze een titerbepaling kunnen uitvoeren om de status van de hond te bekijken. Aan de hand hiervan bepalen dierenarts en huisdiereigenaar of een volgende vaccinatie al toegediend moet worden, of het juiste moment nog verder in de toekomst ligt. Het doel hiervan is om de hond altijd beschermd te hebben tegen besmettelijke, gevaarlijke ziektes maar zonder vaker te vaccineren dan nodig is.

Gevaccineerd: niet altijd beschermd
Overigens heeft het titeren op z’n beurt ook meer inzicht gegeven over het vaccinatieprogramma tot dan toe. Dit heeft geleid tot een aantal opmerkelijke bevindingen. Zo komt het regelmatig voor dat honden die keurig volgens het huidige schema zijn gevaccineerd, tijdens een titerbepaling toch geen antistoffen blijken te hebben. Dit kan verschillende oorzaken hebben, en één daarvan is vaccineren op het verkeerde moment. Zoals gezegd is een vaccinatie niet effectief als er op dat moment nog antistoffen in het lichaam aanwezig zijn.
Wel waren zowel dierenarts als eigenaar er tot voor kort van overtuigd dat de hond daarna weer voor drie jaar beschermd was. De realiteit is dat de antistoffen in de tussentijd geleidelijk dalen, waardoor de hond in theorie een paar maanden na de laatste vaccinatie alsnog onbeschermd kan zijn omdat het effect van de vorige (aangeslagen) vaccinatie is uitgewerkt. Hierdoor worden honden soms na een titerbepaling juist eerder gevaccineerd dan het standaard schema aangeeft.

Geen anti-vaxxers
Het laten uitvoeren van een titerbepaling heeft dan ook niets te maken met de zienswijze van ouders die hun kind niet laten vaccineren. Als het doel is om niet te vaccineren, is het immers ook niet van belang om te weten of de hond wel of niet voldoende antistoffen in z’n lijf heeft. De titerbepaling staat nog in z’n kinderschoenen, maar heeft nu al aangetoond dat gevaccineerd niet altijd gelijk staat aan beschermd!
Titerbepalingen hebben ook aan het licht gebracht dat sommige honden zogenaamde non-responders zijn. Ongeacht op welk moment en hoe vaak ze gevaccineerd worden, worden er geen antilichamen aangemaakt. Ook van deze honden werd eerder aangenomen dat ze beschermd waren, omdat ze keurig volgens schema hun vaccinaties hadden gekregen. Sommige non-responders zijn alsnog beschermd als men over gaat op een vaccin van een ander merk. Anderen hebben een defect in hun lichaam waardoor het niet in staat is om goed te reageren op een vaccinatie en antistoffen aan te maken.

Verdeelde meningen 
De politiek heeft een verdeelde mening als het gaat over een vaccinatieplicht voor huisdieren. Feit is dat ons land momenteel al een verplichting heeft voor een rabiësvaccinatie voor honden die vanuit het buitenland ons land in komen. Ook stellen veel pensions een verplichting voor bepaalde vaccinaties zoals leptospirose en kennelhoest. Hondenscholen en organisaties van evenementen waar veel honden komen eisen vaak ook een bewijs van bescherming tegen ziektes uit de DHP-vaccinatie voor aanwezige honden.
Dit kan tegenwoordig vaak met een bewijs van vaccinatie uit het entingsboekje of een titerbepaling met een geldige uitslag. Zo'n titerbepaling wordt erkend door overheid, Raad van Beheer, Dibevo, WSAVA en óók de faculteit van Utrecht heeft al enkele jaren geleden aangegeven de waarde hiervan te erkennen.
De vraag die overblijft is dan ook waarom het ministerie, viroloog Egberink en het AD dan niet lijken te weten dat dit bestaat. Wellicht is controle van zaken een suggestie. Dat is tenslotte ook wat titeren doet. Meten is weten.