Clickertraining, aardverschuiving in de hondentrainmethodes (1)

di, 09/13/2016 - 22:45

Als er één middel is dat het landschap van de hondensport en opvoeding de afgelopen jaren heeft doen veranderen, is het de clicker. Een simpel, klein voorwerp dat een monotoon geluid produceert en waar toch een gigantische theorie achter schuilt. We nemen graag de kans om in een aantal artikelen meer duidelijkheid te schetsen over deze baanbrekende methode!

De clicker werd oorspronkelijk gebruikt voor het trainen van dolfijnen en andere wilde dieren. Bij deze dieren bleek het trainen zoals we daarvoor gewend waren, door middel van dwang en negatieve conditionering, niet heel effectief. De dieren waren te groot en sterk of simpelweg te zelfstandig om zich iets aan te trekken van de correcties. Om toch gedragingen aan te leren werd besloten om het over een andere boeg te gooien. Gewenst gedrag werd uitgelokt en vervolgens beloond met iets dat voor het dier erg waardevol is, meestal voedsel. Door deze beloning aan te kondigen door middel van de clicker, konden trainers hun timing perfectioneren en ontstond er voor het dier meer duidelijk over waar hij exact voor beloond wordt. Deze techniek bleek bijzonder effectief en de mogelijkheden om gedragingen aan te leren zijn hiermee bijna eindeloos. Karen Pryor mag de grondlegger van deze trainingstechniek genoemd worden, en is nog steeds actief met het verspreiden van informatie en kennis omtrent de clicker en training op basis van positieve stimulans. In haar werk als dolfijnentrainster raakt ze geïnspireerd door het werk van B.F. Skinner. Hij ontdekte de techniek achter operationele conditionering. Dit kan worden samengevat als: gedrag kan worden beïnvloed door er een consequentie aan te verbinden. Als bepaald gedrag altijd wordt gevolgd door een positieve prikkel, een beloning zoals voer, een speelmoment of aandacht van de baas, zal het dier dit gedrag herhalen. Des te vaker hij bevestigd wordt in dit herhalen doordat de positieve prikkel volgt, des te sterker de wil om het gedrag te herhalen. Andersom geldt uiteraard ook. Als gedrag wordt gevolgd door een negatieve prikkel, een correctie of het uitblijven van een beloning, zal het gedrag snel uitdoven.

Dit artikel is een premium-artikel,beschikbaar voor abonnee's van ons blad en website-abonnee's. Het vervolg van dit artikel kunnen abonnees lezen.

Wilt u toegang, kijk dan hier voor de mogelijkheden

Clickertraining in een notendop

Waarom is de clicker nou zo succesvol geworden? Het mechanisme is zeer eenvoudig, en dit is ook de kracht van de clicker. Het kost de eigenaar wellicht wat tijd om goed overweg te kunnen met een clicker, maar eenmaal bekend met de methode biedt het de hond veel duidelijkheid en plezier in de training. Het geluid dat de clicker maakt werkt eigenlijk als een soort vocale aanwijsstok. De click wordt gehoord op exact het moment dat de hond het juiste gedrag uitvoert. Omdat het een heel kort en monotoon geluid is, laat het geen twijfel over wat nou exact het gewenste gedrag was. Op deze manier kunnen bepaalde gedragingen in heel kleine stapjes worden opgedeeld zodat het allereerste begin slechts een bepaalde spierspanning van een lichaamsdeel is. Dit wordt vaak toegepast als het uiteindelijke resultaat nog te moeilijk is, zelfs als de hond hierbij hulp krijgt. Door de oefening in vele kleine stukjes te delen kan de hond groeien in dit gedrag en stap voor stap naar het eindresultaat werken. In plaats van de hond te leren liggen op commando door hem in een liggende positie te lokken of dwingen, wordt dan eerst gericht op het naar voren bewegen van de voorpoten wanneer de hond zit. Als dit gedrag eenmaal goed wordt uitgevoerd, wordt het steeds verder uitgebouwd. De click volgt pas wanneer de hond steeds iets verder door zijn poten zakt, zodat hij zelf uiteindelijk tot het gewenste eindresultaat komt zonder enige dwang of spanning.

Een ander groot voordeel van de clicker is de objectiviteit. Hoewel wij graag onze stem gebruiken in de training en dit ook voordelen heeft, kan het voor de hond ook prettig zijn als iets wordt aangegeven zonder intonatie waar een emotie uit kan klinken. Onze stem is vrijwel nooit hetzelfde en honden zijn gevoelig voor deze hele kleine verschillen. Onze “braaf” zal anders klinken wanneer we echt heel trots zijn op de hond, dan wanneer we een lange vermoeiende dag hebben gehad en de hond net niet doet wat we verwachten, maar toch beloond dient te worden. Ook klinken we anders als we bijvoorbeeld slecht hebben geslapen of verkouden zijn. Nuance die ons vaak niet opvalt, maar vooral bij gevoelige honden sterk binnenkomt. Op die momenten biedt een clicker uitkomt: het geluid is te alle tijden hetzelfde en duurt even lang. Ook dit versterkt de duidelijkheid voor de hond, waardoor het aanleren van gedrag sneller en soepeler verloopt.

Discipline

Zoals gezegd vergt het werken met de clicker enige kunde en discipline voor de eigenaar. Een succesvolle clickertraining staat of valt bij het gebruik. Om de duidelijkheid optimaal te benutten moet de gebruiker van de clicker ook volledig duidelijk en consequent zijn in het gebruik van de clicker. Hiervoor gelden een aantal basisregels:

Zorg dat de hond de betekenis van de clicker kent. Voordat je kan beginnen met het aanleren van gedrag met behulp van de clicker, moet de clicker zijn waarde hebben voor de hond. Zonder deze waarde is het geluid van de clicker net zo betekenisloos als het is voor ons
Gebruik snelle beloningen. Voerbeloningen moeten klein genoeg zijn zodat de hond ze snel kan doorslikken zonder uitgebreid te hoeven kauwen. Dit behoudt het tempo in de trainingssessie.
Na een click volgt altijd een beloning!
Een veel gemaakte beginnersfout is het afbouwen van de beloning, maar niet van de click. Dit schept verwarring, de hond heeft namelijk tijdens de aanleerfase geleerd dat een click altijd gevolgd wordt door een beloning! Dit is wat de click zo’n positief gevoel geeft, de wetenschap dat er na de click altijd iets leuks volgt. Voor het afbouwen van de beloning moet dus ook de click worden afgebouwd. Dit kan door hogere eisen te stellen voor er wordt geclickt, of door de clicker weg te laten en slechts te belonen met een woord “braaf!” en voer, aandacht of spel. Als de hond dit gewend is, kunnen ook die beloningen afgebouwd worden en gebruikt worden als interval: soms volgt er een beloning en soms niet, maar de hond weet niet exact wanneer er wel en wanneer er niets volgt. Dit maakt het voor de hond een soort gokspel en dat is erg aanlokkelijk om te blijven uitproberen, want je weet maar nooit!
Ook als je per ongeluk op het verkeerde moment clickt, hoort er toch een beloning te volgen!
Zorg voor een perfecte timing. Je beloont de hond voor exact het gedrag dat hij laat zien op het moment dat hij de click hoort. Als je wil belonen voor zitten, maar pas clickt als hij alweer in de benen komt geef je het verkeerde signaal door. Je beloont dus voor het gedrag tijdens de click, niet zozeer tijdens het geven van de beloning.
De beloning volgt direct na de click. Zorg dat je zo snel mogelijk na de click de beloning kan geven. Als hier enkele momenten tussen zitten wordt de link met de clicker minder sterk, waardoor het zijn kracht verliest.
Gebruik zo min mogelijk woorden of gebaren. Door zelf zo min mogelijk af te leiden kan de hond beter concentreren op de clicker. Een commando koppel je pas aan het gedrag als de hond goed weet wat er van hem verwacht wordt. Dit bereik je door vaak te herhalen en telkens te belonen voor het gewenste gedrag. Als de hond dit gedrag bewust gaat herhalen kan er een commando aan gekoppeld worden. Voor die tijd is een commando alleen maar afleiding van het leerproces.
Houd de trainingssessies kort. Door één oefening meerdere keren te herhalen hoeven de sessies niet lang te duren. 5-10 keer herhalen van een oefening is voldoende voor de inprenting bij de hond. Je kan in één sessie meerdere oefeningen na elkaar doen, maar nooit door elkaar. Voorkom echter dat de hond zijn concentratie verliest en minder gaat presteren door al voor die tijd te stoppen. Gemiddeld duurt een clickersessie dan slechts een paar minuten.
Eindig altijd op een positieve manier. Door op tijd te stoppen met een sessie heeft de hond nog ruim voldoende enthousiasme. Dit zal het verlangen naar een volgende sessie verhogen en motiveert de hond om de volgende keer ook zijn best te doen. Eindig daarom altijd met een goed resultaat. Als de hond de oefening nog niet onder de knie heeft, kan deze ook makkelijker gemaakt worden om de hond toch succesvol te laten eindigen. Door af te sluiten zonder succes raakt de hond gedemotiveerd voor de volgende sessie, wat uiteraard niet gunstig is voor het verloop van de training.